هم اندیشی آموزش و پرورش با ناشران آموزشی در تبیین رویکرد جدید برنامه‌های درسی شاخه‌های فنی و حرفه ای

هم اندیشی آموزش و پرورش با ناشران آموزشی در تبیین رویکرد جدید برنامه‌های درسی شاخه‌های فنی نشست آموزشی ـ تبیینی رویکرد جدید برنامه درسی در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش با ناشران آموزشی به همت دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی معاونت، ساماندهی منابع آموزشی و تربیتی در محل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برگزار شد.در این نشست مهندس دوراندیش، مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی فنی و حرفه‌ای و کار و دانش با تأکید براهمیت آموزش‌های فنی و حرفه‌ای با توجه به مشکلات اشتغال و چرخه تبدیل علم به ثروت گفت: در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای نوین که به صورت رسمی در کشور برنامه‌ریزی شده، چرخش‌های اساسی ایجاد شده از جمله اینکه رویکرد ما شایسته محوری است.وی با اشاره به سه ساله‌شدن آموزش‌های فنی و حرفه‌ای ادامه داد: براساس نیازسنجی‌ها و مطالعات انجام شده در خصوص مشاغل، توانستیم چرخه‌های مورد نیاز بازار کار را شناسایی کنیم. بر این اساس برای هر رشته 6 درس کارگاهی درنظر گرفته شده که هر یک از کارگاه‌ها طی 8 ساعت مباحث دانشی و عملی را براساس استانداردهای موجود ارائه می‌کنند.

آقای مهندس دوراندیش با تأکید بر اهمیت آموزش‌های غیرفنی گفت: این آموزش‌ها به دانش آموزان کمک می‌کند تا به یک اشتغال پایدار دست پیدا کنند. دروس نوآوری در کارآفرینی، مدیریت تولید و اخلاق حرفه‌ای از جمله الزامات محیط کار و شایستگی‌های غیرفنی هستند که به دانش آموزان آموزش داده می‌شوند.مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی فنی و حرفه‌ای و کار و دانش تصریح کرد: البته در کنار این دروس مسائلی مانند مدیریت منابع، مدیریت زمان و مواد مصرفی و مسائل محیط‌زیست هم برای ما اهمیت دارد.وی با بیان اینکه در رویکرد جدید، کتاب‌های درسی فنی از حالت مرجع عبور کرده و فعالیت‌های کارگاهی در آنها تعبیه شده است، گفت: کارگاه‌ها سبب می‌شوند تا دانش آموزان محیط واقعی کار و فعالیت‌هایی را که منجر به یادگیری می‌شود را تجربه کنند.وی افزود: در کنار کتاب‌های درسی، کتاب همراه هنرجو هم با این نیت  تهیه شده که دانش آموز فرمول‌ها و محتواهای مورد نیاز را در حین ارزشیابی و کارکردن همراه خود داشته باشد تا با استفاده از روابط و علائم کار را راحت‌تر ببیند. البته در کنار این اجزاء به منابع دیگری در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای نیاز داریم تا یادگیری سهل‌تر شود و این همان جایی است که می‌توان از مشارکت ناشران آموزشی بهره‌مند شد.دوراندیش در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه رویکرد ما آن است که آزمون مداد کاغذی نداشته باشیم، گفت: اعتقاد ما بر این است که هنرآموزان با تکیه بر آموزش‌های فنی استاندارد، شایستگی و صلاحیت‌های لازم را برای شغل‌های آموزش‌دیده کسب می‌کنند. ما نیاز داریم تا آموزش‌های ما از رویکرد حافظه محوری خارج شوند و به سویی برویم که دانش آموزان به صورت واقعی با آموزش‌های فنی درگیر شوند.وی پیرامون ادامه تحصیل دانش آموزان فنی و حرفه‌ای در دانشگاه گفت: دانش آموزان ما بعد از اخذ دیپلم وارد دانشگاه فنی و حرفه‌ای می‌شوند و می‌توانند بدون کنکور تا مقطع فوق دیپلم ادامه تحصیل دهند.

آقای مهندس صموتی، کارشناس حوزه صنعت هم در ادامه و در تبیین رویکرد جدید برنامه درسی این حوزه با تأکید بر سختی کار ناشران فنی با توجه به مخاطبان کم این حوزه گفت: برای هر یکی از پایه‌های تحصیلی در حوزه صنعت،‌ مجموعاً 8 درس تدوین شده است. البته در کنار درس‌ها، کتاب‌ها، فیلم، نرم‌افزار، پوستر و راهنمای هنرآموزان نیز وجود دارد.وی تأکید کرد: موضوع مهارت‌ محوری و غیرفنی از جمله موضوعاتی است که در جامعه ما توجه لازم به آنها نشده است. به عنوان مثال رعایت بهداشت و ایمنی، رعایت حقوق دیگران و مسئولیت‌پذیری از جمله موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

فریبا کیا، معاون دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی در این نشست با تبیین اهداف برگزاری این نشست گفت:‌ با دعوت از کارشناسان حوزه‌های صنعت خدمات کشاورزی و هنر در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش سعی داریم تا شما، ناشران آموزشی را با رویکردهای جدید برنامه‌ درسی در قالب سند تحول بنیادین آشنا کنیم.وی افزود: ما احساس می‌کنیم در برخی حوزه‌ها با فقر کتاب‌های مناسب مواجه‌ایم و رویکرد ما در این نشست شناسایی دلایل این مسأله و رفع آنها به کمک ناشران آموزشی است.کیا با اشاره به همکاری بیش از 900 ناشر طی سه سال اخیر با دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی گفت:‌ مجموعه دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی زمانی خود را موفق می‌داند که تولیدات ناشران آموزشی به حد استاندارد و قابل قبول برسد.وی تأکید کرد: پاسخگویی به ناشران برای ما از چنان اهمیتی برخوردار است که ما سعی داریم تا در کمترین بازه زمانی پاسخگوی آنها باشیم. البته باید توجه داشت که بررسی کتاب‌های ناشران توسط داوران اول و دوم و ارزیابان حداقل یک بازه زمانی یک ماهه را می‌طلبد.معاون دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی با تأکید بر اهمیت حمایت از ناشران گفت: ما سالانه حدود 4 هزار کتاب آموزشی استاندارد را معرفی می‌کنیم، اما نمی‌توانیم خرید آنها را توصیه کنیم چون این کار غیرقانونی است.کیا در ادامه به ناشران آموزشی حوزه های فنی اطمینان خاطر داد که در هر زمانی آماده شنیدن انتقادات و پیشنهادات آنان در جهت بهبود تعاملات است.

آقای صموتی با اشاره به اینکه حافظه‌محوری دیگر در آموزش‌های دنیا جایی ندارد، تأکید کرد: ‌ضرورت دانستن ریاضی، فیزیک و دیگر دروس پایه برای همه دانش آموزان بر کسی پوشیده نیست، اما دروسی که به مرور زمان فراموش می‌شوند، مشمول حافظه‌محوری است. یعنی دروسی که به صورت روزمره کاربرد ندارند و باید کتاب‌هاب درسی از این رویکرد دور باشند.وی افزود: به این منظور کتاب‌های همراه هنرجو تعریف شده تا به حفظ کردن مطالب نیازی نباشد.صموتی خطاب به ناشران گفت: پرورش استعداد، خلاقیت و نوآوری با استفاده از روش‌های تعاملی در آموزش در قالب فیلم، پژوهش و تحقیق و دیگر روش‌ها از جمله موضوعاتی است که باید مورد توجه ناشران قرار گیرد.وی به ناشران توصیه کرد که در زمینه اکتشاف، بازی و شبیه‌‌سازی و تمرین و تجربه، کار کنند.صموتی گفت: کتاب‌های غیردرسی باید منطق با اهداف برنامه درسی باشد و در نهایت به آن حرفه و شغل متصل باشد. ضمن آنکه باید بتواند موجب ارتقاء و تعمیق شایستگی‌های تعریف شده باشد.وی با اشاره به دانش‌افزایی کتاب‌های کمک درسی گفت: باید توجه داشت که دانش‌افزایی با خلاصه کردن کتاب‌های درسی مقدور نیست. ضمن آنکه حل‌المسائل و پاسخ به سئوالات درسی از جمله مواردی است که ناشران باید از آنها فاصله بگیرند.

خانم صادق نیز در ادامه و در تبیین رویکرد جدید برنامه درسی حوزه خدمات ضمن ارائه چارچوبی از دروس ارائه شده در این حوزه، از ناشران خواست تا مطالعه دقیق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، تولید کتاب‌های فعالیت‌محور را در دستور کار خود قرار دهند.

خانم گلبخش هم در تبیین رویکرد برنامه درسی حوزه هنر در ادامه با بیان اینکه نکات و دغدغه‌هایی که ما در گروه‌های آموزشی درگیر آن هستیم در قالب این نشست‌ها حل خواهد شد، گفت: در گروه هنر، رشته‌هایی مانند موسیقی، نمایش، سینما همچنان از نظام قدیم آموزش‌های فنی و حرفه‌ای تدریس می‌شود، اما رشته‌هایی مانند معماری داخلی، پویانمایی، طراحی دوخت، فتوگرافیک و تولید برنامه‌های تلویزیونی از جمله رشته‌هایی است که با توجه به رویکرد جدید به دروس فنی و حرفه‌ای و براساس نیازسنجی بازار کار تدریس می‌شوند.وی با اشاره به پرهیز از بحث‌های نظری در کتاب‌های درسی با رویکرد جدید افزود: در نتیجه بررسی کتاب‌های ناشران باید نکاتی را جهت رعایت توسط شما ناشران کتاب‌های فنی و حرفه‌ای در گروه هنر متذکر شویم. یکی آنکه حتماً رویکرد شایسته‌محوری در کتاب‌ها لحاظ شود. هنرجویان هنر، فی‌نفسه به لحاظ بصری حساس‌اند و دید زیبایی‌‌پسندی دارند. به همین دلیل کیفیت صفحه‌آرایی، زیبایی و ابعاد کتاب روی آنها تأثیر دارد.

گلبخش با تأکید بر اینکه ناشران از چاپ آثارشان به شکل آلبوم پرهیز کنند چون رویکرد شایستگی در آن نیست، تصریح کرد: باید مجموعه‌ای از ایمنی و شایستگی‌های زیست‌محیطی در کتاب‌ها لحاظ شود. به عنوان مثال استاد حرفه زمانی که قصد دارد تا مراحل کار را با تصویر نشان دهد، حتماً‌ نکات ایمنی را در تصاویر رعایت کند.وی افزود: رعایت عناصر و عرصه‌های تأکید شده در برنامه درسی ملی از دیگر مواردی است که باید رعایت شود. ضمن آنکه ما تأکید داریم که کتاب‌ها حتماً باید فعالیت‌محور باشند. چون ما در مدارس با هوش‌های چندگانه مواجه‌ایم به همین دلیل باید فعالیت‌هایی مانند دیدن فیلم، پرسش و پاسخ و گفتگو و تحقیق را طراحی کنیم تا همه بچه‌ها با داشتن انواع هوش‌ها درگیر محتوا شوند.وی با اشاره به برخی از نواقص موجود در کتاب‌هایی که ناشران برای ارزیابی به داوران ارسال می‌کنند، گفت: متأسفانه برخی کتاب‌ها دارای بیان متناسب با فهم هنرجویان نیست، بالاتر یا پایئن‌تر از فهم آنهاست. دیگر آنکه، برخی کتاب‌ها تکرار مکررات است. به این معنا که در مورد یک موضوع مشخص خلاقیتی در آنها نیست.گلبخش با انتقاد از کم‌بودن تعداد کتاب‌های تألیفی افزود: بعضاً کتاب‌هایی به اسم تألیف به دست داوران می‌رسد در حالی که این کتاب‌ها فقط گردآوری است. ضمن آنکه در برخی کتاب‌ها هم منابع و محتوا هماهنگی لازم را با یکدیگر ندارند. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنم تا ناشران با تشکیل یک گروه هیأت علمی، کتاب‌ها را پیش از ارزیابی توسط داوران ما، مورد بررسی قرار دهند تا برای چاپ کتاب‌های نامناسب متحمل هزینه‌های هنگفت نشوند.

مهندس آریان‌پور، نماینده حوزه کشاورزی دیگر کارشناس این نشست بود که با تأکید بر اهمیت کشاورزی به عنوان محور توسعه، گفت: بخش کشاورزی حدود 18.5 درصد کل مشاغل کشور را شامل می‌شود که با احتساب بخش‌های جانبی وابسته به آن حدود 65 درصد مشاغل با این بخش مرتبط هستند. ضمن آنکه مواد اولیه صنعت و داروسازی هم در این بخش تأمین می‌شود و همه آنچه گفته شد از اهمیت ویژه بخش کشاورزی حکایت دارد. وی با تبیین شایستگی‌های حرفه‌ای مدنظر در رویکرد نظام آموزشی جدید در قالب چند پیشنهاد به ناشران افزود: سطح‌بندی کتاب‌ها براساس اهداف عملکرد برای مخاطبان در قالب تکنسین، کارشناس یا کارشناس ارشد از جمله نکاتی که حتماً‌ باید مورد توجه ناشران قرار گیرد.آریان‌پور تأکید کرد: دیدن کشاورزی به صورت منطقه‌ای و تألیف کتاب‌هایی که محصول محوربودن آنها در قالب یک منطقه خاص باشد، حتماً‌ ناشران را با اقبال بیشتری از سوی داوران و مخاطبان مواجه خواهد کرد چرا که این همان رویکردی است که ما هم در تألیف کتاب‌های درسی جدید مد نظر داریم.

طلایی هم در تبیین ویژگی‌های ظاهری و گرافیک کتاب، با اشاره به اینکه درآوردن کتاب به شکل سنتی دیگر نباید مورد توجه باشد،‌ گفت: یکی از مواردی که باید درباره آن متذکر شد، جلد کتاب‌هاست که متأسفانه صرف هزینه کافی برای آن مورد توجه نیست. باید توجه داشت که سلیقه مخاطب بالا رفته و باید با رعایت نکات لازم در قطع کتاب و نکاتی در ارتباط با عکاسی، مخاطب را جذب کرد.وی افزود: متأسفانه در بسیاری از کتاب‌ها از عکس‌های اینترنتی استفاده می‌شود و هنر عکاسی در آنها دیده نمی‌شود در حالی که بخش عمده‌ای از اطلاعات توسط عکس به مخاطبان منتقل می‌شود و ناشران باید منطق استفاده بجا از عکس‌های سیاه و سفید، رنگی و اندازه لازم برای اثرگذاری در قالب عکس‌ها را بدانند چون زمان استفاده از کلمه و نوشته تمام شده و بیشترین مفاهیم در قالب عکس‌ها منتقل می‌شوند.طلایی خطاب به ناشران گفت: وقتی ما کتاب‌های خارجی را ورق می‌زنیم به راحتی آن را زمین نمی‌گذاریم، زیرا در مورد همه ابعاد کتاب فکر شده است. در حالی که ما هنوز به اندازه کافی کتاب‌هایی منتشر نکرده‌ایم که اشتهای مخاطب را تحریک کند و مخاطب به دنبال آن باشد.گفتنی است در پایان نشست، پرسش‌هایی از سوی ناشران مطرح شد که توسط معاون دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی و کارشناسان پاسخ داده شد.