برگزاری دومین پیش سمینارهمایش هویت برنامه درسی وآموزش درعصرپسا کرونا

دومین پیش سمینار هجدهمین همایش سالیانه (هویت ایرانی برنامه‌ی درسی و آموزش در عصر پساکرونا) با عنوان «چالش‌های یادگیری الکترونیکی در عصر پساکرونا» توسط انجمن مطالعات برنامه‌ی درسی ایران با همکاری گروه مطالعات برنامه‌ی درسی و آموزش دانشگاه فردوسی مشهد روز دوشنبه 15 آذر از ساعت 12 الی 14 برگزار گردید.

دکتر رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، آقای افشار بهمنی مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های درسی فنی ‌وحرفه‌ای و کاردانش، دکتر سیدعلی اکبر صفوی استاد مهندسی سیستم‌ها و کنترل و متخصص فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشکده‌ی مهندسی دانشگاه شیراز و رئیس کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم، دکتر محسن کاهانی استاد گروه مهندسی کامپیوتر دانشگاه فردوسی مشهد و عضو کارگروه آموزش الکترونیکی وزارت علوم، دکتر رضا اسدی استادیار دانشکده پزشکی و مدیر مرکز آموزش‌های مجازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دکتر مهری اعزازی استادیار و مدیر گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید هاشمی‌نژاد مشهد در این نشست به‌عنوان سخنران حضور داشتند. دکتر حسین جعفری ثانی دانشیار گروه مطالعات برنامه‌ی درسی و آموزش دانشگاه فردوسی مشهد نیز مدیر این نشست بودند.

آقای افشار بهمنی مدیر کل دفتر تالیف کتابهای درسی فنی و حرفه ای و کاردانش در این جلسه ضمن قدردانی از زحمات همه همکاران و دلسوزان نظام تعلیم و تربیت تشریح نمودند که با توجه به شیوع ویروس کووید 19، نظام های تعلیم وتربیت درکل دنیا دچار آسیب شده اند و به نوعی با مدیریت شرایط به دنبال جایگزین ها و راه حل های مطلوب برای حل مشکلات ایجاد شده در فرایندهای تعلیم و تربیت بودند. با توجه به آن چیزی که با این شرایط در آموزش و پرورش ما اتفاق افتاد، ابتدا الگوی عملیاتی برنامه درسی الکترونیکی تدوین و ساماندهی شد تا بر اساس آن حوزه های تربیت و یادگیری و رشته های شاخه فنی و حرفه ای متناسب با اقتضائات و ماهیت آنها برنامه های درسی مربوطه را تدوین نمایند. در این شرایط عوامل انسانی و معلمان ما دیگر صرفا تسهیلگری و راهبری کلاس درس و یا محیط آموزش مجازی را دنبال نمی کنند بلکه در سایر عناصر برنامه های درسی هم ایفای نقش ( سازماندهی، انتخاب، راهبری، ارائه و استانداردهای محتوا- منابع و مواد یادگیری، در راهبردها و فعالیت های یادگیری، ساماندهی ابزار و رسانه ها و محیط، ارزشیابی ) می پردازند. در واقع در این شرایط نقش های عوامل انسانی توسعه و تغییر یافت.

ایشان ادامه دادند که در این شرایط هر یک از عناصر و استانداردهای برنامه درسی را متناسب با ماهیت و اقتاضائات آن رشته و حوزه تربیت و یادگیری به صورت شفاف تدوین و ارائه نمودیم تا شرکای ما در سطح استانها و مناطق بتوانند نسبت به توسعه و اجرای برنامه های درسی در این فضا  و شرایط مشارکت و نقش موثری ایفا نمایند. به تبع این الگوی عملیاتی برای هر رشته و برای هر درس برنامه های درسی مشخصی تدوین شد که عناصرآن در حوزه های هدف، محتوا، منابع یادگیری، راهبردها و فعالیتها و حتی در بخش ارزشیابی اختصاصات خاصی داشت که آنها را هم روشن کردیم. همچنین  اقداماتی در آموزش و پرورش انجام شد و تلاش گردید تا در غنی سازی بسته های یادگیری از این فرصت استفاده شود و با استفاده از ابزار رمزینه های سریع پاسخ ارتباط منسجمی بین کتابهای درسی و شبکه ملی رشد حاکم شود. در این فرایندها غنابخشی و تنوع بخشی به محتواها بسیار چشمگیر بود. ضمن اینکه شبکه اجتماعی دانش آموزی شاد هم به عنوان بستری برای تعامل و آموزش دانش آموزان مهیا گردید.

مدیر کل دفتر تالیف کتابهای درسی فنی و حرفه ای و کاردانش گفت سه دسته چالش ها مشتمل بر چالش های حاکم بر نظام آموزشی، چالش های مرتبط با آموزش های الکترونیکی، چالش های مربوط به آموزش های آینده در آموزش و پرورش قابل تحلیل و بررسی است. به عنوان مثال باید به ماهیت دوره های تحصیلی در شرایط شیوع ویروس کووید 19 و درآموزشهای الکترونیکی بیشتر توجه می شد. در دوره ابتدایی به صورت مصداقی مهارتهای ارتباط اجتماعی، شهروندی و مهارتهای پایه ای که باید محقق میشدند، در آموزشهای الکترونیکی قطعا دچار ابهام شد. در آموزشهای فنی و حرفه ای و مهارتی با روش ها و رویکردهای الکترونیکی زیرساختهای متنوعی بر اساس زمینه های حرفه ای و شغلی نیاز هست که تامین آنها با چالش های متعددی در نظام تعلیم وتربیت متمرکز مواجه است. چالشهایی که باید به آنها توجه میکردیم و از این پس باید از آن درس بگیریم در حوزه توسعه فناوری هست که ما اگر بخواهیم مصداقا ارزیابی داشته باشیم  همین شبکه اجتماعی شاد به عنوان یک پلتفرم آموزشی شاید جامعیت کامل را نداشته باشد اما به عنوان یکی از دستاوردهای ارزشمند نظام آموزشی بسیار کمک کرد.

ایشان اظهار کردند با توجه به ابعاد دیگر توسعه محتوا و تنوع محتوایی که در آموزشهای الکترونیکی وجود دارد ما برای تولید نیاز به شرکا و مشارکت بخشهای مختلفی ازخانواده و معلمین و بخشهای غیر دولتی داشتیم. لذا توجه به استانداردهایی که در برنامه های درسی در خصوص تولید وسازماندهی و انتخاب محتوا تدوین شده میتواند       راهگشا باشد. اما این تولید محتوا متناسب با استانداردها یک چالش اساسی است. این حجم محتوایی که تولید شده قطعا باید ارزیابی شود. از طرف دیگر کاهش تمرکز و نظام مدرسه محوری ما بسترهای خوبی را مهیا کرده ولی با توجه به ورود یکباره، عزیزان ما در سطح مدرسه و مناطق چالشهای اساسی داشتند.

وی افزود: توسعه منابع انسانی در چالشهای نظام آموزشی از سالهای گذشته واقعا مورد غفلت قرار گرفته بود که در اینجا خودش را بیش از پیش نشان داد. توانمند سازی و ارتقاء صلاحیت های حرفه ای معلمان و مدیران در آموزشهای عالی و آموزشهای عمومی و نیمه تخصصی ما در آموزش و پرورش نیازبه توجه ویژه ای داشته است.

ایشان در ادامه تاکید کرد چالشهایی که در آموزشهای الکترونیکی وجود دارد باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد و بهتر است هر کدام از عناصر برنامه درسی را در آموزش های الکترونیکی مورد بررسی قرار دهیم. در ادامه به پژوهشی که بهار وتابستان آقای صفایی موحد در خصوص برنامه های درسی پیش بینی نشده انجام شده بود  اشاره کردند؛ آنچه که در نظام آموزشی ما ظهور و بروز پیدا کرد مصداقی از این برنامه های درسی پیش بینی نشده بود یعنی برنامه ریزان درسی باید سریعا واکنش نشان میدادند و تحلیل آسیب شناسی میکردند و برنامه های درسی منسجمی را پیشنهاد میدادند و هم مجریان برنامه های درسی میتوانستند خودشان را با این فضای برنامه درسی جدید در شرایط کرونا انطباق بدهند و این باعث میشد که ظهور و بروز برنامه های درسی پیش بینی نشده بیشتر شکل بگیرد. کما اینکه زمانی که در بحث محتوا در مناطق، استانها و مراکز مختلف نگاه میکنیم واکنش و بازخورد متفاوتی را نسبت به تولید محتوا، سازماندهی محتوا و انتخاب محتوا می بینیم حتی این نکته هم قابل تاکید است که در این فرایند مولفه تربیت و پرورش مغفول می ماند و این اسیب بسیار جدی بود به نظام تعلیم وتربیت ما که صرفا هدفمان آموزش الکترونیکی نیست و باید در بسترآن حوزه های تربیتی راهم در نظر بگیریم .با توجه به تنوع استاندارهایی که در حوزه محتوا هست معلمان، مدیران و مناطق ما در حوزه آموزش و پرورش و همچنین در دانشکده ها ودانشگاه های ما شاید نتوانند از این تنوع به نحو مطلوب بهره برداری کنند.

 ایشان اظهار کردند؛ چالش اساسی تر دیگر که در عناصر برنامه درسی نمایان شد و در بخش راهبرد فعالیت های یادگیری و موضوع تعامل انسانی بود . روح حاکم بر آموزش و پرورش و نظام تعلیم وتربیت ما تعاملات وارتباطات انسانی هست که بین دانش آموز و معلم و محیط یادگیری و سایر مولفه ها شکل می گیرد قطعا در این فرایند این چالش اساسی را ملاحظه کردیم. از طرفی دیگر در راهبردهای یادگیری- یاددهی ما همان طور که ملاحظه می کنید عمیق نبودن آموزشهای الکترونیکی علیرغم تنوع  مواد آموزشی آسیب جدی ایجاد می کند و طیف های مختلف یادگیری را ممکن است دربرنگیرد. به نحوی که نتوانیم از مهارتها و صلاحیتها و سطوح بالای یادگیری خوب بهره برداری کنیم. آن چیزی که بیشتر باید به آن توجه شود عنصر زمان است. در فضای آموزش الکترونیکی انعطاف پذیری در زمان آموزش هم یک فرصت و هم یک تهدید بود . اگر به بسترهای عملیاتی آموزش و پرورش و  نظام متمرکز تعلیم و تربیت توجه نشود به عنوان یک چالش دیده می شود.

ایشان افزود: از طرف دیگرچالش های مربوط به بازخورد فرایندهای یادگیری، مباحث فرهنگی و اخلاقی، بخصوص در مباحث مربوط به ارزشیابی و ارزشیابی برای یادگیری و نه ارزشیابی برای ارزشیابی، در واقع فرایند ارزشیابی خودش از چالش های جدی آموزش ها در دوران شیوع ویروس کووید 19 بود.

مدیر کل دفتر تالیف کتابهای درسی فنی و حرفه ای و کاردانش در جمع بندی بیان کرد: علیرغم اینکه آموزشهای الکترونیکی فرصتی برای کاهش نواقص و معایب آموزش های حضوری بود؛ اما نه آموزشهای حضوری و نه آموزش های الکترونیکی تاکنون آنطور که شایسته و بایسته باید باشد و پاسخگوی نیاز های جامعه باشد موفق نبوده است. باید از این آسیب ها و نواقص استفاده بکنیم و به سمت برنامه های درسی ترکیبی حرکت کنیم. در هرکدام از عناصر برنامه درسی ما باید از نقاط قوت آموزشهای الکترونیکی و حضوری استفاده کنیم و در برنامه های درسی ترکیبی ازآن بهره برداری کرد و بستر یادگیری ترکیبی را مهیا نمود . فهم ما از برنامه های درسی ترکیبی تفکیک محیط و فضای یادگیری به دو محیط حضوری و غیرحضوری نیست فکر میکنم تک تک عناصر برنامه درسی ما باید مورد مطالعه عمیق قرار گیرند و خیلی زود در آموزش و پرورش برنامه های درسی ترکیبی مبتنی بر بهره گیری و تلفیق نقاط قوت برنامه های درسی الکترونیکی ارائه بشوند تا آسیب ها و نواقص این دو برنامه درسی را به حداقل برسانیم. کما اینکه اگر بخواهیم مصداقی از هرکدام از عناصر در برنامه های درسی ترکیبی اشاره کنیم در بحث راهبردهای یاددهی – یادگیری، روشهای آموزش معکوس خودش را نشان می دهد .

وی افزود: فرصت ارزشمندی به وجود آمده که رشد برنامه های درسی، گفتمان پداگوژیک در سطوح مختلف آموزشی ما محقق و نمایان شود . این از خیر و برکت دوسال اخیر بود کما اینکه معلمان و اولیا عزیز به عنوان یکی از ارکان برنامه درسی نقش خود را توسعه بخشیدند و ما وظیفه داریم در عرصه طراحی و تدوین برنامه های درسی باید کمک کنیم که آنها فهم عمیق تری از پداگوژی و حوزه های برنامه درسی داشته باشند تا در برنامه های درسی ترکیبی بتوانند از آن فرصت بهره مند شوند . ایشان تاکید کردند که باید تلاش کنیم به سمت سیاست های برنامه محوری، تنوع بخشی به محتوا و محیط های یادگیری به ویژه بسته های تربیت و یادگیری، کاهش تمرکز و مدرسه محوری، کاهش تصدی گری با سرعت بیشتری حرکت کنیم.

فایلهای ارایه شده توسط مدیر کل دفتر تالیف کتابهای درسی فنی و حرفه ای و کاردانش در این نشست:

طراحی الگوی عملیاتی برنامه درسی الکترونیکی

برنامه درسی رشته تربیت بدنی

برنامه درسی آموزش مجازی

نمایه رمزینه سریع پاسخ در کتابهای درسی