افشار بهمنی: اجرای کامل اسناد بالادستی ازسیاست های کلان سازمان و دفتر تالیف فنی و حرفه ای و کاردانش

افشار بهمنی، سرپرست دفتر تألیف آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش، در گفت‌وگو با پانا در تشریح ماموریت‌های این دفتر بیان کرد: «ما در سازمان پژوهشی و برنامه ­ریزی آموزشی و «دفتر طراحی و تولید بسته‌­های تربیت و یادگیری فنی­ و حرفه­‌ای و کاردانش» برنامه ها و فعالیت­‌های دوره دوم متوسطه، شاخه­‌های فنی ­و­حرفه‌‌ای و کاردانش را دنبال می‌­کنیم. علاوه بر آن، در بخش «معاونت طراحی و تولید بسته های یادگیری» سازمان که دفاتر مختلف دوره‌­های تحصیلی زیر­مجموعه آن است با «دفتر طراحی و تولید بسته‌­های یادگیری عمومی و نظری» در بخش های مهارت‌آموزی­، تدوین برنامه ها و تولید بسته های یادگیری دروس کاروفناوری آموزش عمومی، دامنه محتوایی تربیت دینی و اخلاقی، زبان و ادبیات فارسی، زبان های خارجی، خوشه دروس مطالعات اجتماعی، انسان و سلامت، انسان و مهارت های زندگی  ارتباط نزدیک و تنگاتنگی داریم. همچنین با «دفتر انتشارات و فناوری آموزشی» در تولید محتوای رسانه‌­های غیر­مکتوب و نیز نشریاترشد فنی و حرفه ای، علم و عمل و ویژه نامه های تخصصی فنی و حرفه ای و مهارتی تعامل خوبی داریم و ازطرف دیگر با یازده حوزه‌­ تربیت و یادگیری  که به نوعی رسالت طراحی و تدوین برنامه‌­های درسی براساس طراحی دوره های تحصیلی را به عهده دارد در ارتباط هستیم. در تعاملات برون سازمانی نیز با  دفتر دوره دوم متوسطه فنی­ و حرفه­‌ای و کاردانش ارتباط  تنگاگی داریم.»

وی درباره فعالیت‌های دفتر در دوره مسئولیت خود در یک سال گذشته گفت: «بخشی از فعالیت­‌های یک سال گذشته این دفتر در قالب سیاست­گذاری کلان سازمانی جا می‌گیرد و بخش دیگر برنامه‌­هایی است که بعنوان وظایف ذاتی دفتر اکنون در فرآیند اجرا قرار دارند. سیاست کلان سازمانی و دفتر در این سال اجرای کامل اسناد بالادستی و به خصوص سند برنامه درسی ملی است. بعد از ابلاغ «سند تحول بنیادین آموزش‌­و‌پرورش» و «سند برنامه درسی» تحولات جدی‌­ در آموزش‌­های فنی­ و­ حرفه­‌ای و کاردانش رخ داد. به‌خصوص از سال 1395 که هنرجویان جدید ما وارد پایه دهم شدند، نظام سه ساله را شروع و رویکرد آموزش و سنجش مبتنی بر شایستگی را دنبال کردند، تولید و ارائه محتواهایمان  پودمانی شد و در 41 رشته فنی و حرفه ای با ارئه شش درس کارگاهی هشت واحدی و دو درس دانش فنی تخصصی که هرکدام شامل پنج پودمان مستقل از هم توجه ویژه ای به تلفیق مهارت و نگرش و دانش شد. متاسفانه در سال های گذشته علیرغم اقدامات و تحولات جدی به دلیل ورود دفعی به تحول برنامه های درسی و تولید بسته های یادگیری فنی و حرفه ای در مدت محدود و فشرده و همچنین عدم هماهنگی، تحول و آمادگی در سایر زیر نظام ها شامل : فضا و تجهیزات، راهبری و مدیریت، پژوهش و ارزشیابی، منابع انسانی، منابع مالی باعث ایجاد فاصله جدی بین برنامه های درسی قصد شده، برنامه درسی اجرا شده و برنامه درسی کسب شده گردید. از طرف دیگر تراکم بالای فعالیت های تحولی در شاخه فنی و حرفه ای و  پایبندی ضعیف و محدود سایر ارگان ها و نهادهای حاکمیتی بر مسئولیت اجتماعی خود در قبال اجرای صحیح آئین نامه هیئت وزیران درخصوص شاخه کاردانش باعث گردید در چهارسال گذشته این شاخه نیز دچار چالش ها جدی شود.  » بر همین اساس در سال گذشته پیگیری امور معوقه شاخه کاردانش در کنار ایجاد زیرساخت های لازم برای گام دوم تحول در اولویت امور قرار گرفت.

بهمنی در تشریح تغییرات محتوایی بسته‌های یادگیری و آثار برخاسته از آن با توجه به «گام دوم تحولات» گفت: «در بسته‌­های یادگیری عناوین درسی جدیدی ایجاد شد و تاکنون که یک دوره سه ساله فارغ‌التحصیل را داریم (پایه‌­های ده، یازده و دوازده) این تحولات باعث شده بود در سال گذشته به نوعی گام دوم این تحولات را دنبال کنیم. در این گام دوم تحولات سیاست­‌های کلانی را در سازمان دنبال می‌­کردیم که یکی از آنها بحث کاهش تمرکز در بخش‌­­های مختلف دفتر و وظایف و ماموریت‌­های سازمانی‌مان بود.»

سرپرست دفتر تألیف آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش در تشریح نحوه اجرای کاهش تمرکز در سازمان و دفاتر تالیف گفت که ما یک نهاد حاکمیتی هستیم و بسیاری از وظایف، ماموریت­‌ها و رسالت‌­هایمان را نمی­‌توانیم تفویض کنیم یا تقلیل بدهیم اما می­‌توانیم در دل این توسعه مشارکت وظایفمان را به سمت کاهش تمرکز پیش ببریم. اما چگونه و چه وظایفی؟ یکی از وظایف خیلی مهم ما در سازمان برنامه­ ریزی درسی است. ما در ساختار برنامه‌­های جدید سازمانی به دنبال این هستیم که حوزه­‌های تربیت و یادگیری طراحی و تدوین دنبال‌کننده برنامه­‌های درسی باشند. اما چون ارتباط تنگاتنگی داریم یکی از سیاست­‌های کلان این است که حتی در برنامه­ ریزی درسی هم از ظرفیت‌­های مراکز مختلف، نهادها، خبرگان و مجموعه­‌هایی که در این زمینه ذینفع و صاحب­نظر هستند استفاده کنیم و با تحقق برنامه ها و طرح هایی مثل طرح برنامه ویژه مدرسه ( بوم ) زمینه آزادسازی 10تا 20 درصد برنامه های درسی و تحقق آنها از طریق استان ها را مهیا نمائیم.

بهمنی اضافه کرد که برای مثال در بحث «برنامه ­ریزی منطقه­‌ای» در شاخه کاردانش طبق ماده 7 مصوبه هیات وزیران که سال 1371 تصریح شده است : " انواع زمینه‌ها، رشته‌های مهارت ­آموزی و انواع رشته‌­های متناسب با نیازهای منطقه برای جوابگویی به نیازهای انسانی برنامه توسعه منطقه در چهارچوب قوانین، مقررات و سیاست­‌ها و آئین­‌نامه‌­های مصوب بر عهده «کمیسیون هماهنگی آموزش فنی ­و­ حرفه‌­ای استان» است". یعنی ما تصریح قانونی مبنی بر این داریم که مثلاً در شاخه کاردانش اگر می‌خواهیم رشته­‌های جدیدی در منطقه ایجاد کنیم موضوع باید در یک کمیسیون در استان‌­ها بر اساس نیازهایشان تعریف شود چون طبقهبندی مشاغل، تعریف مشاغل در استان‌­ها و مناطق و اقلیم متفاوت، متنوع و متکثر است البته این موضوع از مسیر خود منحرف شده است و امیدواریم در سال های آتی بتوانیم با طراحی مجدد شاخه های فنی و حرفه ای و کاردانش نسبت به تحقق اهداف و برنامه های آن آئین نامه اقدام مناسبی داشته باشیم.

طبق قانون باید کمک کنیم استان‌ها بتوانند با نظارت و همکاری این دفتر و سازمان خودشان سطوحی از برنامه درسی و بسته های یادگیری را برنامه ریزی و تولید کنند.

وی در پاسخ به خبرنگار پانا درباره چگونگی اجرای این قانون در استان‌ها بیان کرد که این تصریح قانونی بوده اما اتفاق نیفتاده است. این کمیسیون تشکیل نشده و شورای عالی آموزش فنی­ و حرفه­‌ای هم در آن زمان تشکیل نشده است و به نوعی اکثر وظایف پیش بینی شده در آئین نامه برای ارگان ها متولی و استان ها  به صورت متمرکز بر روی دوش معاونت متوسطه و سازمان پژوهش افتاده است.

بهمنی اضافه کرد که اکنون هم ما به همین صورت و با مشارکت بخش‌های دیگر ستاد و ارگان‌­های متولی انجام می­‌دهیم. این مثالی برای فرایند کاهش تمرکز است. مثلاً در تعریف رشته‌هایمان در شاخه کاردانش باید برگردیم به رسالتی که آئین‌­نامه قانونی، نص صریح قانون و مصوبه به ما گفته است. از طرف دیگر همین طرح بوم که در دوره ابتدائی و متوسطه اول آعاز شده است زمینه بسیار مناسبی برای تحقق کاهش تمرکز و مدرسه محوری خواهد بود.

مدارس و هنرستان‌هایمان را توانمندسازی کنیم تا بتوانند در تامین بخشی از محتوای موردنیازشان مشارکت نمایند.

وی ادامه داد: «ما در سند تحول بنیادین بحثی با عنوان «آزاد سازی سطوح برنامه درسی» داریم که اشاره می­‌شود 10 تا 20 درصد از برنامه درسی را به اختیار استان ها، مناطق، هنرستان­‌ها و مدارس قرار بدهیم؛ یعنی خودشان با نظارت این دفتر و این سازمان به سمت تامین برنامه و محتوایی که مد نظرشان است بروند؛ یکی از مصادیق برنامه ویژه مدارس این است که مدارس و هنرستان‌هایمان را توانمندسازی کنیم تا بتوانند در تامین آن ده تا بیست درصد موفق شوند.»

بهمنی با اشاره به فرایند «برون‌سپاری» به عنوان یکی از مصادیق کاهش تمرکز در سازمان پژوهش توضیح داد که از مصادیق دیگر کاهش تمرکز، که ما از سال گذشته کلید زده و دنبال کرده‌­ایم، این بود که ما سعی کردیم الگوی برون‌سپاری تولید محتوای بسته­‌های یادگیری­مان را تدوین کنیم و اجرای آزمایشی داشته باشیم. سال­‌هاست که در سازمانِ ما سه بخش برون­سپاری شامل «تولید محتوای بسته‌­های یادگیری» و «توزیع این بسته­‌ها»، که دفتر نظارت بر نشر آن را دنبال می‌کند، و «آماده سازی و چاپ سپاری» در حال بررسی است اما بواسطه چالش های جدی حقوقی، اجرایی و علمی تحقق آن با تاخیر و مشکلات جدی مواجهه است. پیش بینی می شود طی یک برنامه پنج ساله بتوان سطوحی از آن را دنبال کرد اما تجربه زیسته نشان می دهد قسمت محدودی از تولید محتوا را با توجه به این چالش ها بتوان از طریق برونسپاری محقق ساخت.

وی ادامه داد که ما اکنون درباره مدیریت تولید خود محتوا صحبت می­‌کنیم. سال­‌هاست که در سازمان این مباحث مطرح است که ما تولید محتوای بسته­‌های یادگیری را برون‌سپاری کنیم. در سه سال گذشته، روند تولید محتوای ما از طریق کمیسیون­‌های برنامه­ ریزی و تالیف بود که از طریق کارشناسان دفتر راهبری می­‌شده است و افرادی که در بازار کار، هنرستان‌­ها، دانشگاه‌­های فنی­ و حرفه‌­ای و تربیت دبیر شهید رجایی، دانشگاه­‌های علمی کاربردی و دانشگاه­‌های مرتبط با حوزه­‌های فنی و­ حرفه‌‌­ای و کار دانش عضویت داشتند این مشارکت را انجام می‌دادند. ما به این امر برون سپاری نمی­‌گوییم بلکه آن را «توسعه مشارکت با ذینفعان» می‌­­دانیم. مثلاً فقط برای پایه دوازدهم بیش از 700 مولف به کار گرفته شد اما چیزی که الان به دنبال آن هستیم این است که کلیت تولید را برون سپاری کنیم و برای این موضوع22 عنوان کتاب شاخه کاردانش را در قالب یک کمیته سازمانی پیش بینی کرده‌ایم و فراخوان داده‌­ایم و مشغول کار روی فرایند برون­سپاری هستیم و ماحصل پیگیری ها 6ماهه گذشته نشان میدهد از این 22 عنوان تعدادمحدودی را بتوانیم تا سال تحصیلی جدید برون سپاری نمائیم و ناچار به تولید محتوای آنها ازطریق توسعه مشارکت ذی نفعان و صاحب نظران برون سازمانی در کمیبسیون های تخصصی دفتر هستیم. »

سرپرست دفتر تألیف آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش درباره همکاران سازمان پژوهش در بخش خصوصی که می‌توانند عهده‌دار کار تولید بسته‌های یادگیری شوند گفت: «ناشران مختلف تخصصی می‌توانند این بخش از تولید را برعهده بگیرند. مثلاً برای تالیف و تولید کتا‌ب­هایی که در حوز‌‌‌ه­‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، شبکه و نرم‌افزار رایانه، امور اداری، گرافیکی و هنری مورد نیاز هستند ناشرانی که در این حوزه کتاب­‌هایی دارند می­‌توانند بر اساس شرح خدماتی که ما پیشنهاد می‌دهیم تولید محتوا را انجام دهند.»

وی درباره مراحل پیشرفت کار گفت: «فراخوان مورد نظر منتشر شده و فرآیندهای دورن سازمانی آن دنبال شد. ناشران هم شناسایی شده اما هنوز انتخاب نشده‌­اند. فکر می‌­کنم در شش ماه آتی بتوانیم آن را به نتیجه برسانیم و انشاالله برای سال‌های آینده تحصیلی برای این کتاب ها شاهد انتقال کل فرایند تولید از سازمان به ناشران خصوصی خواهیم بود.»

تولید فیلم‌های آموزشی هنرجویان و آموزش مدرسان با مشارکت هنرستان‌ها

بهمنی ادامه داد: «اینها مصادیقی هستند که ما سعی می‌­کنیم در مدیریت وظایف و ماموریت‌­هایمان به سمت کاهش تمرکز، کاهش تصدی­ گری و توسعه مشارکت با بخش­‌های غیر­دولتی برویم. حتی یکی از برنامه­‌های سال آتی ما این است که فیلم‌­هایی که یکی از اجزای بسته­‌های یادگیری­مان است را با مشارکت هنرستان‌­ها، هنرآموزان و مراکز فعال در این خصوص تولید کنیم.»

وی درباره روند تولید این فیلم‌ها گفت: «قبلاً ما به صورت متمرکز فراخوان می­‌دادیم و به مناقصه می­‌گذاشتیم که شرکت­‌هایی که در این زمینه می­‌توانند از حیث هنری و سخت‌افزاری به ما کمک کنند تا در کنار مولفان و مدرسانی که اینجا با ما همکاری دارند، محتوای فیلم‌­های مربوط به کتاب درسی و فیلم­‌های مربوط به هنرآموزان یا دبیرانمان را آماده کنند. اکنون قصد نداریم این روند را حذف کنیم، بلکه در کنار این شیوه می‌خواهیم هنرستان‌­ها، مراکز و ارگان­‌هایی که توانایی دارند با دفتر در تولید این فیلم‌ها مشارکت کنند. ما آماده واگذاری تولید 84 عنوان فیلم هستیم و این روزها برنامه‌ریزی می‌کنیم که کدامش را با همان سیستم و روش سازمانی قبلی و کدام‌ها را از طریق هنرستان­‌ها و استان‌ها تولید کنیم.»

این مقام سازمان پژوهش در توضیح کمیت فیلم‌های آموزشی برای هنرجویان و هنرآموزان لازم برای هنرستان‌های فنی و ­حرفه‌­ای و کاردانش گفت: «همه فیلم­‌هایمان این تعداد عناوین نیست. بیشتر از این هست ولی این تعداد عنوان در برنامه امسال هست. در سال­‌های گذشته هم فیلم­‌هایی تولید کردیم که مثلاً در پایه دهم در دو بخش فیلم‌­ها را با مشارکت دفتر انتشارات و فن­اوری آموزشی دنبال می‌کنیم. یکی فیلم‌­ها برای هنرآموزان و دیگری فیلم‌­های مربوط به هنرجویان و کتاب‌­هایشان است. در گذشته بیشتر تمرکز ما روی فیلم‌­های مربوط به هنرآموزان بود، چون نظام آموزشی تغییر کرده بود، دوره‌­های توانمندسازی کمتر برگزار می­‌شد، برای تقویت و کیفیت بخشی به آموزش‌­های هنرآموزانمان سعی می‌­کردیم این فیلم‌ها را تولید کنیم؛ حتی ما سابقاً کارگاه­‌هایی را در سازمان برگزار می­‌کردیم.»

وی ادامه داد: «از برنامه‌­های آتی سازمان و به خصوص دفتر ما این هست که با همکاری دبیرخانه­‌های کشوری و استانی راهبری رشته ها و دروس بتوانیم کارگاه و نشست های تخصصی و کرسی های ترویجی حضوری و مجازی را برگزار نمائیم، با نظارت کارشناسان و معرفی مولفان به استان و از طرف دیگر تامین اعتبار لازم برای تولید محتوا و تدریس مدرسان این کارگاه ها و پرداخت به استان ها و دبیرخانه‌­های مشارکت استان‌ها را توسعه خواهیم داد.»

برگزاری کارگاه‌ها و نشست های تخصصی و کرسی های ترویجی در استان های ذیربط

وی در پاسخ به این سوال که "آیا در گذشته این کارگاه‌های آموزشی برای هنرآموزان در تهران تشکیل می‌شد؟ " گفت: «معمولا هنرآموزان استان تهران و افرادی که دسترسی داشتند می‌­آمدند، یا اینکه این اتفاقات در نشست­‌های معمول کشوری می‌افتاد، اما اکنون برنامه ما به این صورت است که ضمن کاهش حجم کارگاه­‌هایی که درون سازمان داشتیم، این کارگاه‌ها را در داخل استان­‌ها توسعه بدهیم تا هنرآموزانمان بیشتر استفاده کنند.»