مصاحبه با استاد یوسف صمدی بهرامی از مشاهیر برجسته حوزه فرش به مناسبت روز جهانی صنایع دستی

یکی از افتخارات سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی این است که مشاهیر برجسته کشور در شوراهای پژوهش و برنامه ریزی درسی به ویژه در دفتر تالیف کتابهای درسی فنی و حرفه ای و کاردانش حضور دارند. استاد یوسف صمدی بهرامی یکی از مشاهیر برجسته کشور در حوزه فرش و عضو شورای برنامه ریزی درسی رشته صنایع دستی – فرش می باشند که در اردیبهشت ماه سال جاری به عنوان یکی از شش نفر مشاهیر فرش دستباف ایران انتخاب شدند. به مناسبت روز جهانی صنایع دستی مصاحبه ای با ایشان به شرح زیر تنظیم گردیده است .

1. لطفا خودتان را معرفی بفرمایید.

یوسف صمدی بهرامی هستم . حدود 35 سال سابقه کار تخصصی در زمینه فرش دارم از سال 65 مرمت فرش را آغاز کردم، حدود دو سال و نیم در این زمینه نزد اساتید مختلف آموزش دیدم و پس ازآن مغازه ای را در بازار برای خودم در این زمینه راه اندازی کردم که همزمان فرشهای آسیب دیده را خریداری کرده و پس از مرمت آنها را به فروش می رساندم .به دلیل ظرافت ها و پیچیدگیهای کار مرمت به مرور انواع بافت های مناطق مختلف ایران را شناخته و در آنها مهارت پیدا کردم. البته لازمه یک مرمت کار نیز همین است . علاوه بر آن کیفیت و نوع مواد اولیه، نوع رنگرزی و همچنین طرحها و نقش های هر منطقه را شناخته و در تحلیل ویژگیهایشان تسلط یافتم . پس از مدتی با تاجری ایرانی که ساکن ایتالیا بود آشنا شدم که در زمینه فرشهای عشایر ایران فعالیت داشت و در آن کشور انستیتوی تخصصی در این زمینه دایر کرده بود . این آشنایی سبب شد تا علاقه ویژه ای به فرشهای عشایری پیدا کنم. از آنجایی که فرش شاخه های گوناگونی داشته و یک فرد نمیتواند در طول زندگی خود در همه آنها کسب تجربه نماید، من شاخه فرش عشایری را انتخاب کردم که علاوه بر تنوع بسیار بالا، خلاقیت، گستردگی و چالش برانگیز بودن آن، مادر فرش ایران نیز به شمار می رود . از 30 سال پیش که به صورت جدی وارد عرصه فرش عشایر شدم، طرح و نقشهای متنوع آن توجه مرا به خود جلب کرد زیرا هر یک نمادی از فرهنگ و تاریخ گذشته این سرزمین است و سرشار از داستانها، راز و رمزها و به عبارتی هر فرش عشایری مانند یک نامه تصویری است . این نامه عملکردی مشابه عملکرد یک ژن در انسان دارد که این اطلاعات را از نسلی به نسل دیگر منتقل می سازد. تماشای فرشهای کهن عشایری بسته به قدمتشان تماشاگر را به سفر زمان می برد. باورها، فرهنگ، اعتقادات، آداب و رسوم پیشینیان در فرش عشایری در قالب نقش و نگار های ذهنی و رنگ آمیزی های بدیع مشاهده و خوانده می شود . با مشاهده برخی از نمونه فرشهای عشایری که سرشار از این مفاهیم بودند شروع به نگهداری، مجموعه سازی آنها و مطالعه عمیق در این زمینه کردم . این مسئله سبب شد که به عنوان متخصص و مدرس دانشگاه، داور جشنواره ها و مسابقات فرش و مولف کتابهای درسی دعوت شوم . در حال حاضر درای درجه 1 هنری مرمت فرش دستباف، ‌ عضو انجمن مجوعه داران ایران، نایب رئیس انجمن رفوگران فرش دستباف استان تهران، عضو موسسه فرهنگی پیشکسوتان هنرمند، عضو انجمن موزه داران، داور آثار هنری دست بافته های وزارت میراث فرهنگی و عضو حرفه ای شورای برنامه ریزی درسی رشته صنایع دستی – فرش در دفتر تالیف فنی و حرفه ای  هستم .

2.لطفا در خصوص جایگاه صنعت فرش بافی ایران در منطقه وجهان توضیح بفرمایید؟

مایه افتخار بنده هست که تجربیات و اندوخته های خود را در زمینه آموزش نسل آینده کشور در اختیار سازمان و آموزش و پرورش می گذارم . در پاسخ به این پرسش باید عرض کنم که پیشینه قوی فرش ایران، سبب شده است ایران را مهد فرش دستباف معرفی نماید، رتبه اول فروش فرش سالهای بسیاری در اختیار کشور عزیزمان بوده است . فرش شناسنامه هویتی و فرهنگی ایران به شمار می رود . از نظر فرهنگی، فرش ایرانی در منطقه و جهان سرآمد بوده و همتایی ندارد . از نظر اقتصادی دو میلیون نفر در این حوزه کسب درآمد دارند و با احتساب میانگین تعداد نفرات اعضای خانواده هر یک حدود ده درصد از جمعیت کشور از طریق فرش ارتزاق می کنند . در سال 1372، صادرات فرش ایران بالغ بر دو میلیارد دلار بوده است . در بخش خارجی متقاضیان فراوانی دارد که امروزه به دلیل تحریمها و دیگر عوامل، صادرات فرش ایران در جهان به رتبه دوم تنزل کرده است .

3.در خصوص اهمیت و ضرورت توجه آموزش های فنی و حرفه ای و کاردانش به رشته صنایع دستی-فرش توضیح بفرمایید؟

برای حفظ جایگاه فرش ایران در منطقه و جهان لازم است رویکردهای جدید نظام آموزش فنی و حرفه ای مانند رویکرد شایستگی در زمینه فرش رونق و تداوم یافته تا بتواند با آموزشهای فنی و حرفه ای جدید در جهان رقابت نماید . همچنین آموزش استاندارد و اصولی به ویژه در زمینه فرش و تعیین سطح صلاحیت در این آموزشها، از این جهت اهمیت دارد که آموزشهای سنتی و غیر استاندارد را به مرور تحت تاثیر و اصلاح می نماید . توجه به آموزش فرش در فنی و حرفه ای، اشاعه فرهنگ و هویت ملی و آئینی را درپی داشته و آموزه های پیشینیان را حفظ و تداوم می بخشد .

4.به نظر شما ارتباط رشته صنایع دستی فرش و بازار کار چگونه شکل می گیرد؟

 چنانچه رشته پاسخگوی نیاز بازار کار باشد، خود به خود این ارتباط برقرار می شود . در نظام جدید فنی و حرفه ای خوشبختانه با تحلیل مشاغل در این حرفه توسط اساتید حرفه ای و متخصصین محتوا های آموزشی در این رشته مطابق با نیاز بازار تهیه و تدوین شده است .

5.تشویق و ترغیب هنرجویان به تحصیل در رشته صنایع دستی - فرش چه ضرورتی دارد؟

به دلیل ظرفیت بالای اشتغال در زمینه فرش با توجه به شرایط اقتصادی و گریز از وابستگی صادرات تک محصولی ( نفت ) ضرورت دارد که هنرجویان برای تحصیل در این رشته تشویق شوند . از طرفی برای اشتغال در زمینه فرش به دلیل وجود مواد اولیه و ابزار و تجهیزات در داخل کشور، هزینه راه اندازی کسب و کار پایین بوده و ارزش افزوده محصول بالا و به صرفه است . همچنین گستردگی فرش که شامل تمام استانهای کشور می شود، سهولت دسترسی به مواد اولیه و تولید را با ویژگیهای خاص بومی و متناسب با علایق ساکنین نشان می دهد . امروزه با وجود اینترنت امکان عرضه تولیدات فرش به صورت مستقیم و مجازی برای تولید کننده بیشتر شده که به رونق کسب و کار می افزاید .

6.مهارت‌هایی که یک هنرجو پس از ورود و تحصیل در این رشته کسب می کند چه مهارت هایی است؟

یک هنرجو در سه سال تحصیلی این رشته مجموعه ای از مهارتهای نقشه کشی ( دستی و رایانه ای ) فرش، نصب و راه اندازی دار و دستگاه بافت، بافت انواع گلیم، جاجیم، زیلو و قالی، پرداخت و سرویس کاری، ارزیابی و بازاریابی فرش و دانش فنی پایه و تخصصی را در این حرفه با رویکرد شایستگی می آموزد . این آموزشها به مرور به خلاقیت و نوآوری هنرجویان کمک کرده و زمینه مناسبی را برای اشتغال در بازار کار برایشان فراهم می سازد.

7.تفاوت رشته صنایع دستی در نظام قدیم و جدید در چیست و به نظر شما این رشته در نظام جدید چه برتری نسبت به نظام قدیم فنی و حرفه ای دارد؟

در نظام قدیم تنها یک رشته با نام صنایع دستی بود که در سال دوازدهم 4 کتاب کارگاهی با نامهای قلمزنی، سفال، چوب ( معرق و منبت ) و بافت ( قالی و گلیم ) داشت که با توجه به محتوا و ساعت آموزش آن برای تربیت فرد ماهر متناسب با بازار کار، کافی نبود . اما در نظام جدید چون رویکرد شایستگی و سطوح صلاحیت های حرفه ای مورد توجه قرار گرفت و از بسیاری از اساتید حرفه ای در تحلیل حرف مختلف صنایع دستی استفاده شد، این رشته به 4 رشته بسیار قوی، پرمایه تبدیل شد . هر کدام از رشته های صنایع دستی – فرش، صنایع دستی – سفال، صنایع دستی – هنرهای چوبی و صنایع دستی طلا و جواهر شامل مشاغل هم خانواده، مکمل و تقویت کننده یکدیگر شد که این امر به حرفه ای تر شدن فارغ التحصیل هر یک از این رشته ها کمک شایانی می کند . البته در حال حاضر رشته صنایع دستی – فرش در حال اجراست و امیدوارم به زودی شاهد توسعه و اجرای دیگر رشته های صنایع دستی نیز در هنرستانهای فنی و حرفه ای کشور باشیم .