معرفی رشته متالورژی در هفته مشاغل از زبان سرکار خانم مهندس دیده ور کارشناس گروه مواد و فرآوری

رشته متالورژی یکی ازرشته‌های شاخه فنی وحرفه ای است. متالورژی، مهم‌ترین روش ساخت و تولید قطعات صنعتی است و نقش مهمی در صنعتی شدن و خود کفایی کشور دارد. تحولات سریع و وسعت تحقیقات و بازدهی بالا، دانش متالورژی و علم مواد را در زمره مهمترین علوم استراتژیک قرار داده و یکی از ملاک‌های توسعه یافتگی جوامع بر اساس رشد و پیشرفت تکنولوژیکی در این علم محسوب می‌شود.در این بخش به معرفی رشته متالورژی از زبان سرکار خانم مهندس دیده ور کارشناس گروه مواد و فرآوری دفتر طراحی و تولید بسته های یادگیری فنی و حرفه ای و کاردانش می پردازیم.

امروزه رشته متالورژی، نقشی کلیدی در پیشرفت صنایع فوق مدرن و جدید مانند صنایع هسته‌ای، صنایع انرژی، تکنولوژی پزشکی و کاربرد‌های فضایی و نظامی داشته و تحقیقات کاربردی و پایه‌ای‌ در متالورژی و مواد، پیوسته افق‌های جدیدی را فراروی پیشرفت تمدن بشری‌ گشوده است. از آنجایی‌که مواد، واحدهای سازنده تمامی تولیدات می‌باشند، فارغ التحصیلان متالورژی در هر سطحی، در طیف وسیعی از صنایع تولید کننده به کار مشغولند. درصد بالایی از این فارغ التحصیلان در صنایع مربوط به فلز، قطعات الکترونیکی، وسایل حمل و نقل، تجهیزات صنعتی کارمی کنند. نیاز به افراد متخصص در رشته متالورژی، در کار تولید مواد جدید برای مواد الکترونیکی و پلاستیکی رو به افزایش است.

براساس چشم انداز 1404، تولید ایران در صنایع اصلی مانند فولاد، خودرو، آلومینیوم و سیمان افزایش چشمگیری خواهد داشت و طبیعی است افراد متخصص در این زمینه باید تربیت شوند. نیاز به کارگر ماهر، کمک تکنسین و تکنسین متالورژی، به عنوان پایه و اساس چشم انداز 1404، ضروری است و امید است با تربیت و آموزش این افراد از طریق هنرستان، آینده‌ای روشن برای نوجوانان هنرجو در رشته متالورژی شاخه فنی و حرفه‌ای و ایران در جهت دستیابی به اهداف 1404، فراهم کنیم.

متالورژی یکی از رشته های گروه مواد و فراوری است. که عبارت است از علم و تکنیک جدا کردن فلزات از کانه آنها، خالص کردن و تبدیل آنها به فراورده هایی که مورد نیاز و مصرف صنایع و بازار باشد، همچنین شامل تولید، تصفیه و شکل دادن فلزات است که از استخراج کانیها شروع و با تصفیه و ذوب و فرایندهای ریخته گری و شکل دادن فلزات شامل نورد کاری، پتک کاری، فشارکاری، جوشکاری، متالورژی پودر و ماشینکاری و کاربرد محصولات تولیدی و اقتصادی مربوطه ختم می شود. متالورژی جزء صنایع مادر است که بعد از استخراج و تهیه شمش فلزات، مراحل بعدی تولید قطعات صنعتی را شامل میگردد. به طوری که کلیه قطعات فلزی موجود در صنایع از محصولات صنعت متالورژی است از جمله ورقه های فلزی، تیرآهن، میلگرد، پروفیل های فلزی مثل آلومینیوم نبشی .افرادی که در رشته متالورژی تحصیل می کنند می توانند در کارخانجات بزرگ صنعتی مانند ذوب آهن، کارخانه های تولید فولاد، آلومینیوم، مس و سرب و روی  و همچنین کارخانجات و کارگاههای صنعتی تولید قطعات فلزی به روش ریخته گری و شکل دادن فلزات مشغول به کار شوند و یا با اندک سرمایه میتوانند خود با تأسیس کارگاههای کوچک مانند ریخته گری قطعات فلزی، آبکاری، عملیات حرارتی کارآفرینی نمایند. از طرفی می توانند در آزمایشگاه های متالورژی و تعیین خواص مکانیکی، فیزیکی و شیمیایی فلزات مشغول شوند. کسانی که در این رشته مشغول به تحصیل میگردند از دوره متوسطه با گرفتن مدرک دیپلم فنی میتوانند تا سطح دکترای رشته متالورژی ادامه تحصیل دهند. در این صورت میتوانند در مراکز آموزش عالی به عنوان مدرس این رشته نیز مشغول به کار شوند.فارغ التحصیلان رشته متالورژی، متخصص در کار استخراج، توسعه دادن، عمل آوردن، و امتحان کردن موادی هستند که در تولیدفراورده‌های گوناگون، از چیپهای کامپیوتری و صفحات تلویزیون گرفته تا چوب گلف به کار میروند.آنها با فلزات، سرامیکها، مواد پلاستیکی، نیمه هادیها، و ترکیباتی از موادی که به آنها کامپوزیت (مواد مرکب) می‌گویند، برای بوجود آوردن موادی که دارای خصوصیات خاص مکانیکی، الکتریکی و شیمیائی باشند کار می‌کنند. از جمله کارهای آنها انتخاب مواد برای کاربردهای جدید نیز میباشد.

امروزه پیشرفت‌های جدیدی در متالورژی حاصل شده که به فارغ التحصیلان این امکان را می‌دهد تا مواد را به روش‌های گوناگونی به کار برند. بعنوان مثال، مهندسین مواد با استفاده از فرایندهای پیشرفته، الکترونها و نوترونها به توانائی تولید مواد در سطح اتمی دست یافته اند و نیز قادر به شبیه سازی خصوصیات مواد و اجزای آنها توسط رایانه شده‌اند.فارغ التحصیلان رشته متالورژی در کارخانه‌های استخراج فلزات، با جدا کردن فلزات از سنگ‌های معدنی و پالایش وآلیاژ سازی آنها برای بدست آوردن فلزات مفید سر و کار دارند؛ در کارخانه‌های تولید قطعات و فرایند، روش‌های فلزکاری مانند ریخته گری، کوبیدن، گرد کردن و شکل دهی را بوجود آورده و توسعه می‌دهند.

کشور ایران جزء معدود کشورهای جهان بشمار می رود که دارای معادن متنوع و غنی از فلزات است. با وجود این مزیت نسبی، متأسفانه هنوز ما نتوانسته ایم به جایگاه واقعی خود در تولید فلزات در جهان برسیم. در ایران در حال حاضر فقط فلزاتی نظیر آهن، مس، سرب، روی و آلومینیوم بصورت انبوه تولید می شود. هنوز ما وارد کننده فلزاتی نظیر تیتانیم، منیزیم، کبالت هستیم. حتی باید اشاره کرد که بحث روز ایران در رابطه با غنی سازی اورانیم، با وجود معادن حاوی اورانیم اخیراً مورد توجه قرار گرفته، که یک بحث کاملاً متالورژیکی است. در حقیقت باید از متخصصین امر استخراج فلزات بعنوان متولیان تولید فلز اورانیم نام برد. بنابراین دیر یا زود ایران باید تولید دیگر فلزات مهم صنعتی و استراتژیک را آغاز کند. این مسئله جز با کمک نیروهای متخصص امکان پذیر نیست.علم متالورژی، در زمینه طراحی و تولید آلیاژهای صنعتی کاربرد دارد. کلیه قطعات مکانیکی که در صنایع مختلف بکار می‌رود از فلزات و آلیاژهای گوناگونی ساخته شده اند. انواع فولادها و چدن‌های آلیاژی، آلومینیم و آلیاژهای آن، مس، منیزیم، روی و سایر فلزات به‌طور وسیع در ساخت انواع قطعات صنعتی مورد مصرف قرار می‌گیرند. این قطعات در صنایع مختلف به‌خصوص صنایع خودروسازی، هوا- فضا، هواپیماسازی، پتروشیمی، صنعت نفت و گاز، ساختمان، سازه‌های فضایی، حمل‌ونقل، صنایع نظامی به‌کار می‌روند.رشته متالورژی، علاوه بر کاربردهای متداول که در صنایع گوناگون دارد در جهت طراحی و تولید مواد پیشرفته به‌سرعت در جهان در حال توسعه می‌باشد. مواد مغناطیسی نو با خواص برتر، استفاده از مواد مرکب (کامپوزیت) پایه فلزی‌، ساخت مواد پیشرفته از طریق ترکیبات بین‌فلزی، ‌استفاده از آلیاژهایی که می‌توانند جایگزین اعضای بدن انسان شوند، ایجاد آلیاژهای سبک جهت تولید قطعات حساس، ‌طراحی و تولید آلیاژهایی که در دماهای بالا به‌کار می‌روند، ‌ طراحی آلیاژهایی که در شرایط ویژه و سخت کاربرد دارند مثال‌هایی از کاربرد رشته متالورژی در تولید مواد پیشرفته می‌باشد. در سال‌های اخیر رشته‌هایی مانند مواد زیستی و نانوتکنولوژی مورد توجه بسیاری از محافل علمی، تحقیقاتی و صنعتی جهان قرار گرفته است که رشته متالورژی می‌تواند نقش اساسی در جهت توسعه این‌گونه مواد پیشرفته ایفا نماید. دراین راستا در ایران در سال‌های اخیر تحقیقات علمی گسترده‌ای صورت گرفته است و نیاز به گسترش آن در سطح هنرستان دارد.

براساس چشم انداز 20 ساله کشور، بایدتاسال 1404 بایددربخش مس 800 هزارتن، فولاد 55 میلیون تن، آلومینیوم 1.5 میلیون تن، طلا 7 تن، محصولات معدنی 150 میلیون تن، خودرو 3 میلیون و سیمان 140 میلیون تولیدداشته باشیم. از آنجا که رشته متالورژی یا همان فلز شناسی ارتباط مستقیمی با فلزات دارد، در نتیجه لزوم این رشته از پالایش، آلیاژ سازی و تولید قطعات صنعتی در جهت صنعتی شدن و خودکفایی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد که نیاز به توجه برای گسترش رشته‌ و اختصاص بودجه برای آموزش و تربیت افراد متخصص از هنرستان تا دانشگاه دارد.علم متالورژی به عنوان یک صنعت مادر نه تنها در حال حاضر نقش مهمی را در پیشبرد تکنولوژی بر دوش دارد، بلکه در آینده نیز یکی از عوامل مهم پیشرفت تمدن بشری است.

شایستگی های غیر فنی رشته متالورژی شامل:تصمیم گیری- حل مساله- تنظیم و اصلاح عملکردهای سیستم - جمع آوری و گردآوری اطلاعات -  یادگیری -توسعه شایستگی و دانش - انتخاب فناوری های مناسب - بکارگیری فناوری های مناسب - نگهداری فناوری های به کار گرفته شده-  اجتماعی بودن- مهارت گوش کردن-  نقش در تیم - شرکت در اجتماعات و فعالیت ها - نمایش قدرت رهبری افراد - احترام گذاشتن بر ارزش های دیگران-  آموزش و کمک به فراگیری دیگران - تعالی فردی- مسئولیت پذیری-  درستکاری و کسب حلال - مستند سازی - خود مدیریتی  - مدیریت زمان -  مدیریت مواد و تجهیزات - مدیریت منابع انسانی- سازمان دهی اطلاعات -   محاسبه و ریاضی -کارآفرینی